राधानानी (कथा - २०७५)

राधानानी

बिहानीको घाम मधुरो मधुरो नै थियो । बिस्तारै उकाली लाग्दै थिएँ हातमा पानीको सानो बाल्टी बोकेर । पोहोर खेतमा लडेर कम्मरमा चोट लागेपछि गाग्री बोक्न सकेकै हैन । हुन त एक्लो ज्यानलाई यति पानीले बिहानको खाना बनाउन र दिनभर पिउन पुगिहाल्छ । अरु पानी नै किन चाहियो र न बस्तु भाउ छन घरमा न कोही बटुवा नै आउँछन् मेरो मा पानी पिउन भनेर ।

-0-

माइतीमा हुँदा राम्रै अवस्थामा हुर्के बढेकी म घर आए पछि बढारेर फ्याँकेको कसिङ्गर भन्दा पनि काम नलाग्ने मा गनिएँ माइतीका लागि र घरका लागि पनि ।

नौ कक्षा सम्म त राम्रै पढेकी थिएँ । के मति बिग्रेर हो कुन्नी नौ मा पढ्दा पढ्दै बिज्ञान पढाउने राम सर प्रति नजानिदो तरिकाले आकर्षण बढ्न थालेछ पत्तै नपाइ ।

अरु सरहरुले पढाउँदा पढाईमा ध्यान हुन्थ्यो मेरो तर बिज्ञानको पिरियडमा भने सर प्रति पो ध्यान हुन थालेछ । पहिलो त्रैमासिक परीक्षामा बिज्ञानमा फेल भए पछि पो बल्ल होस् खुले मेरा त्यो पनि सरको गाली खाएपछि ।

राम सरले पिपल चौतारीमा बोलाएर हकार्नु भो – "राधा के भाकी तिमी अरु बिषयमा त्यति राम्रो नम्बर ल्याउने अनि मेरै बिषयमा चाहिँ फेल नै हान्दिने ?"

म अवाक् भएँ । मैले राम सरलाई केही भन्न सकिन खाली गोडाको बुढी औंलाले भुइँ कोतरी रहें । सरले के बुझ्नु भो थाहा छैन केही नभनी जानु भो । सर फर्कनु भए पछि पनि धेरै बेर म त्यसरी नै चौतारीमा बसिरहेँ ।

-0-

घर पुगेर पानीको बाल्टी गग्रेटोमा राखेर चिसा लुगा सुकाउन थाले । पर क्षितीजमा घामको पारा चढ्दै थियो । लुगा सुकाएर पिढिँमा सुस्ताएँ एकै छिन । घरमा गर्नु पर्ने कामहरु खासै केही थिएनन् । एक्ली मान्छेको काम नै कति पो हुन्थो र ?

जे जस्तो भए पनि खाना बनाएर त खानै पर्ने जिउँदो रहुन्जेल । एक छिनको सुस्ताइ पछि लागेँ भान्छा तिर । हिजो राती कै तरकारी राखेकी थिएँ लौकीको,  मौसम त्यती नताती सकेको हुनाले साँझ पकाएको बिहान सजिलै खान मिल्ने थियो । तरकारी तताएँ अनि भुलुक्क पानी उमालेर अलिकति ढिँडोको जोहो गरे । यति भए त एक्लो ज्यानलाई आहार भै गो । पर्खनु पर्ने कोही नभएकोले एक्लै खाएँ तात्तातै । भान्छाको धन्दा सकेर चोटामा उक्लेँ । धेरै दिन देखि असरल्ल परेका सामानहरु यसो थान्को मुन्को गरेँ । एकैछिन सुस्ताउने मन भयो र पल्टिएँ खाटमा बिस्तारै ।

-0-

राम सरले धेरै पल्ट सम्झाउनु भयो राम्रो सँग पढ्नु भनेर । "हुन्छ" भनेर टाउको त हल्लाएँ तर पढ्न सके पो र ! बिज्ञान किताब पल्टायो कि पानाभरी रामसरको मुहार मात्र झल्झली देख्थेँ । केही गरे पनि विज्ञान विषयमा पास हुन सकिन । दोश्रो त्रैमासिक परीक्षामा पनि म फेल भएँ अनि फेरी रामसरको गाली खाएँ ।

एकदिन चौतारामा बसी रहेकी थिएँ । पछाडीबाट रामसर आएर छेउमा उभिनु भएको रहेछ कुन सड्को मैले थाहा नै पाईन । एक छिनपछि बल्ल छायाँ देखेँ अनि यसो फर्केर हेरेको सर पो हुनुदोँ रैछ ।

"के गर्दै बसेकी राधा ?"

"यसै बसि रहेकी सर तलको फाँट हेर्दै ।"

"त्यो फाँट हेरेर विज्ञानमा पास हुन्छेउ र ? समय मिलाएर यसो कल्पना, मीनाहरु सँग ट्युशन पढ्न आए हुन्छ नि !"

रामसरको कुराले मेरो मन अति पुलकित भयो । सरसँगको सामिप्यता बढाउने यो भन्दा उत्तम उपाय अरु के हुन सक्छ र भन्ने सोचेर मैले भोलिदेखि नै आउने कुरा सरलाई बताएर त्यहाँबाट हिँडे ।

घर पुगुञ्जेल कयौं पटक मेरो मानसपटलमा सरको चित्र खेलिरह्यो । मुटुको चाल पनि बढ्यो । सरसँग नजिक हुन पाउने कुराले भित्र कता कता काउकुति पनि लागेको जस्तो भयो ।

"हैन यो राधा के भा की हँ एक्लै हाँस्दै पो छे त ।"

सानीमाको टोकसो पछि म होशमा आएँ । हो त म त मनमा के के कल्पना गर्दै एक्लै हाँस्दै पो हिँडिरहेकि थिएँ ।

स्कुलबाट घर आएपछि गर्नुपर्ने सबै धन्दा सकिदाँ झमक्क रात परिसकेको थियो । खाना खाएर आफ्नु थाल र बटुको पखालेर आँटिमा राखेर धिपधिपे डिबी लिएर लिस्नो उक्लेँ ।

"सानीमा दैलो लगाएर आऊ है म चोटामा उक्लि सकेँ, बाउ आउने टुङ्गो छैन ।"

सानीमाले सुनिन सुनिनन् मलाई थाहा भएन म आफ्नो विस्तारामा पुगिसकेकी थिएँ कराउँदै ।

धिपधिपे उज्यालोमा स्कुलको गृहकार्य गर्न भनेर बसेँ । सुरुमै बिज्ञान किताब हातमा आयो । मुटु ढक्क फूल्यो बिज्ञान सरलाई सम्झेर । जीउ भरी काडाँ उम्रेर आयो । मन भित्र कता कता काउकुति लागे जस्तो पनि भयो । धेरै बेर सम्म बिज्ञान किताब हातमा लिएर त्यसै टोलाइरहेँ ।

-0-

"ए राधा ! राधा !!" कसैले चिच्याउँदै रहेछ म बिउँझिदा । घाम त पहेँला भएर जमुने डाँडामाथि पुगिसकेको रहेछ । यसो बाहिर हेरेँ पल्ला घरे दिदि रैछिन् । केही ‍काम नपरी कहिले करेसा नटेक्ने उनी आज मैरे नाम लिएर म तिर नै आउँदै थिइन ।

"राधा ! थाहा पाइस् तेरो खसम मुगलानमा भेटियो रे हर्के र उसका बाउ हिजो राती आए । उनिहरुले उत्तै देखेका भन्नी खबर ल्याका रैछन ।"

मलाई हर्ष पनि लागेन बिस्मात पनि ।

"ए हो र अनि कहिले आउँछु भनेर खबर पठाएछन् त ?" मैले सामान्य औपचारिकताका लागि मात्र 

सोधेँ ।

"खै के थाहा त्यो त । हाम्रालाई देख्नासाथ हातमा केही पैसा थमाएर नबोली अन्तै हिँड्यो रे । म त तलाईँ यसो खबर सुनाउँ भनेर मात्र आकी ।"

मैले केही उत्तर दिइन । दिदि फर्केर गइन ।

-0-

"राधा ए राधा दैलो खोल त ।" राती कतिखेर हो बाउ को आवाजले ब्युझिएँ । हातमा बिज्ञान किताब लिएरै पो निदाएछु । डिबी धिपधिप गरिरहेकै रहेछ । तल ओर्लेर दैलो खोलिदिएँ । चार दिन पहिले बाहिर काममा गाका बाउको अनुहार थकित र आशातित थियो शायद भोकै थे होलान् । सँधै हातमा हुने मैलो थैलो भने बाउको हातमा नै थियो ।

"भात राख्देकी छे तेरी सानिमा ले ?" बाउले सोधे ।

"आउने भन्ने खबर भाको भए राख्देकी होलिन् नि । तै नि म हेर्छु ।" म चुलो तिर लागेँ ।

"किस्ने हात खबर पठाको थिएँ ।"

"ल ल हात मुख धोएर आउनु भात र तिहुन राख्देकी रैछिन । तात्तातै रैछ खानु अनि चोटामा जानु ।"

हातमा अम्खरा दिएँ । बाउ आउञ्जेल भात पस्केर राखिदिएँ । निकै भोका रैछन हतार हतार भात तिहुन एकै ठाम मुछेर खाए । आँत सुकेको हुँदो हो किक्लिक्क किक्लिक्क गर्दै पानीले निल्दै खाइसके ।

बाउको हातको थाल बटुको लिएर जुठेल्नामा राखिदिएँ । यति राती कस्ले माझोस् भोलि माझ्लिन उनकै पियारीले ।

म डिबी हातमा लिएर उक्लेँ, बाउ पछि लागे ।

"तेरो पढाई चल्दै छ कि बन्द भो ?" बाउले सोधे । मैले केही उत्तर दिइन । फेरी बाउ केही नबोली पछि पछि लागे । मैले कोठासम्म पुर्‍याएँ अनि फर्किएँ आफ्नै कोठा तिर ।

फेरी बिज्ञान किताब छातीमा टाँसेर नै सुतेँ ।

-0-

पल्लाघरे दिदीको कुरा मनमा खेलाउँदै साँझ परिगो । बिहान त्यतिबेला खाना खाएकी कता कता भोक लागेको जस्तो भान भो । यसो चोटामा उक्लेँ दुई झुत्ता मकै झिकेर नङ्ग्याएँ ।

मकै छोडाउँदै गर्दा पल्लाघरे हर्के आगँनको डिलमा देखापर्‍यो । मैले केही बोल्न नपाउँदै ऊ हतारिएर चोटामै आयो ।

"पूर्नेले दे को राख भाउजू ।" उसले हात लम्काउँदै भारु पाँच सयका केही नोटहरु मेरो हातमा राखिदियो ।

"मूर्दारलाई मेरो याद पनि रैछ अझै !"

"ठूला साहूकहाँ लागेको छु, दशैंमा आउँछु भन्दिनु भन्थ्यो, आउला पनि ।" हर्केले लिस्नो ओर्लंदै भन्यो ।

हर्के ओझेल भएपछि मैले हातमा भएका नोटहरु गनें पाँचहजार भारु रैछन् । ऋण तिर्नु वा कसैको सापटी फिर्ता गर्नु नभएकाले दुई नोट बाहिर राखेर अरु सबै ट्याङ्कामा राखेर ताला लगाएँ । घरमा किन्नु पर्ने नुन तेलका लागि भोली सदरमुकाम जाने अठोट गरें ।

बस्तुभाउ नभएको घर एकप्रकारको हल्का हुन्छ तर शून्यलाग्दो पनि हुन्छ । यसरी एक्लै बसेको बर्षौं भइसक्यो अब त बानी नै लाग्यो ।

पूर्नेले छाडेकै सात वर्ष भएछ । तर पनि उसले हरेक तीन तीन महिनामा कसैको हात केही रकम र दशैंमा आउँछु भन्ने खबर भने पठाउन छाडेको छैन । दशैं आफ्नो समयमा आउँछ जान्छ तर पुर्ने भने आएको छैन ।  

-0-

रामसरको घरमा बिज्ञान पढ्न जान थालेपछि म कुनै विषयमा पनि फेल भइन । अन्तीम परीक्षामा समेत म सबै बिषयमा पास भएँ तर कुनै उल्लेखनिय स्थान भने ल्याउन सकिन । कक्षा दश शुरु हुनासाथ हामी फेरी पहिले जस्तै ट्युशन जान थाल्यौं । साथीहरु घर फर्केपछि पनि राम सरसँग धेरै समय बिताउन थालें । भर्खर जवानी चढ्दै गरेको मेरो तनमा विस्तारै सरका आँखा लाग्न थालेँ । म पनि सरलाई भित्र भित्र मन पराउँथे तर मैले खुलेर सरलाई उक्त कुरा भनेको त थिइन ।

पहिलो आन्तरिक परीक्षापछि भने सरसँगको समिप्यता झन् बढ्न थाल्यो । सरले मलाई साना तिना उपहार पनि दिन थाल्नु भयो । मैले आपत्ति नजनाई ति सबै उपहारहरु सहर्ष स्वीकार गर्दैं गएँ । सरले एकदिन मुख फोरेरै भन्नु भयो –

"राधा म तिमीलाई धेरै माया गर्छु । तिम्रो एसएलसी सकिएपछि हामी बिहे गरुँ है !"

म लाजले रातो भएँ । सरलाई केही उत्तर नदिइ म बाहिर निस्केँ तर मनमा भने लड्डु फुटेका थिए । म पनि सरलाई अति चाहन्थेँ ।

सरको माया गर्ने बचन पाए पछि मलाई सरसँग नजिकिन झन् सजिलो भयो । अरु साथीहरु ट्युशन पढेर फर्केपछि पनि हामी धेरैबेर सम्म आलिङ्गनबध्द भएर बस्थ्यौं । सरको अँगालोमा मलाई स्वर्गिय आनन्द आँउथ्यो । यो क्रम धेरै दिन चल्यो । एक साँझ सर र मेरो बीचमा सबै दूरी हट्यो । जे बिहे अघि जे नहुनुपर्थ्यो त्यो भयो । मलाई किन किन गल्ती गरे झैं लाग्यो म धेरै बेर रोईरहें तर सरले मलाई म अब तिमीलाई छिट्टै बिहे गर्छु भनेर शान्त पार्नु भयो । सरको कुरामा मलाई विश्वास नहुने कुरा थिएन ।

"राधा, तेरो मैना पुगेन र ? तँ यो मैना पर सरेकी छैनस् त ?" एका बिहनै सानिमाको भनाईले म झँस्के । मुटु ढक्क फूल्यो । जिउभरी सर्रर काँडा उम्य्रो । ओठ तालु सुक्यो । के जवाफ दिने म अवाक् भएँ ।

"कहिले काँहि दुईचार दिन तलमाथि हुन्छ त तिमीलाई थाहै छ नि !" मैले धेरै हिम्मत गरेर भनें तर मनमा भने त्रास उत्पन्न भएको थियो । कतिखेर स्कुल पुगेर सरसँग कुरा गरुँ भन्ने भयो ।

"म कल्पनाको घर भएर स्कुल जान्छु मलाई भात नपकाउ है !" म सानिमा तिर नहेरी स्कुलको झोला बोकेर कुदेँ ।

हतार हतार हामफाल्दै कल्पनाको घर पुगेँ । कल्पना आफ्नै कोठामा बसेर लेख्दै थिइ ।

"ओई हेर न मेरो त मैना नाघ्या जस्तो छ के गर्ने ?" मैले एक्कसी कल्पनाको नजिक गएर भनें । पहिले त ऊ झस्की । विष्फरित नेत्रले मलाई हेर्दै टोलाई ।

"हैन के भन्छे यो ? के गरिस् र मैना नाघ्नलाई ?"

"तँलाई थाहा छ त रामसरसँगको मेरो सम्बन्ध ।"

"सम्बन्ध त थाहा छ तर यो मैना नाघ्ने काम कहिले गरिस् मलाई के थाहा र !"

"अब के गर्ने भन त मलाई त डर लागिराछ ।"

"जाउँ हिँड् सरको घरमा गएर कुरा गरुँ ।"

म आज्ञाकारी बच्चा झैं कल्पनाको पछि लागेर सरको घरमा गएँ । सरलाई देख्नासाथ मलाई रुन आयो । म सरलाई अँगालो हालेर रुन थालें । सर अलमल्लमा पर्नुभो । एकछिन पछि सरसँग सबै कुरा भयो । सरले फेरी पनि सामान्य रुपमा मलाई बिहे गर्ने कुरा दोहोर्‍याउनु भयो । म खुशी त भएँ तर यो बिहे छिटो भएन भने मेरो के हालत हुने वाला थियो कल्पनाले पनि मेरो आँङ जिरिङ्ग हुन्थ्यो ।

स्कुलबाट साँझ घरमा आएर पर सरेको बहाना गरेँ । सानीमाले नपत्याउने कुनै थिएन । मैले सजिलै यो महिना ढाँटे तर मलाई थाहा थियो कि म धेरै ढाँट्न सक्दिन । मैले ढाँटे पनि मेरो बढेको पेटले सबैलाई चिच्याइ चिच्याइ भनिहाल्थ्यो ।

सरलाई म दिन दिनै आजै बिहे गरुँ न भन्थेँ तर सरले मैले घरमा कुरा गर्नु पर्छ केही समय देऊ भन्दै पन्छिन थाल्नु भएको थियो । मेरो मनमा डर बढ्दै थियो ।

एकदिन बिहानै कल्पना हतारिदैं हाम्रो घरमा आइ र पानी भर्दै गर्दा रामसरलाई ठूलो झोला बोकेर सदरमुकाम तिर झर्दै गरेको देखेकी बताएर गई । मेरो होश हवाश उड्यो । मैले केही सोच्न सकिन । पछि फेरी आँफैलाई मन बुझाएँ सर पक्का पनि घरमा हाम्रो बिहेको बारेमा कुरा गर्न जानु भएको होला भनेर ।

त्यो दिन स्कुल बिदा भएकाले भोलिपल्ट स्कुलमा रामसरको सट्टा बिज्ञान पढाउन सभापतिको छोरी आएपछि पो थाहा पाएँ राम सर त सदाका लागि स्कुल छाडेर जानुभएको रहेछ । अब मेरो होश गुम भयो । कसो कसो मैले आफ्नो होश सम्हालें ।

मलाई पढाइमा मन लाग्न छाड्यो । घरको काममा पनि मन लागेन । सानीमाको गाली नखाएको कुनै दिन भएन । आफैंले आफूलाई चिथोर्न कोपर्न मन लाग्थो तर सबैका अगाडि त्यसो गर्न पनि सक्दिनथेँ । पाँच महिनासम्म त जसो तसो अभिनय गरेरै भए पनि आफुलाई सामान्य राख्ने कोशिस गरेकी थिएँ र केही हदसम्म सफल पनि ।

एक बिहान सबेरै पँधेरमा नुहाउन गएकी थिएँ सबैका आँखा छलेर । नुहाउँदै थिएँ अकस्मात सानिमा देखा परिन् । मेरो हंसले ठाउँ छाड्यो । सानीमाले मलाई निकै नियालेर हेरिन् उनका अनुभवी आँखामा मेरो पाँच महिने गर्भ लुकेन ।

पँधेरामा नै लछारपछार शुरु भयो म सम्हालिन नपाउँदै सानिमाले आक्रमण गरिन् । म कसो कसो भागेर घर आएँ । सानिमा पछिपछि हातमा लौरो लिएर आइन् । हल्लाखल्लाले गाउँले जम्मा भए ।

राम्ररी उज्यालो पनि हुन पाएको थिइन सबै गाउँले जम्मा भए । म एकातिर कुनामा रुँदै बसेकी थिएँ । मेरो छेउमा कल्पना थिई । बेला बेला सानिमा मलाई झम्टिदैं थिइन् कल्पना रोक्दै थिइ । यो क्रम चल्दाचल्दै बाउले मुखिया लिएर आए गाउँका ।

मेरो केरकार शुरु भयो । अनेकन् अड्कल काटियो । हिजोसम्म "राधारानी" भन्नेहरु आज म मरेको देख्न चाहन्थे । सानिमाको कुटाईले टाउकोबाट रगत बगिरहेको थियो । कल्पनाले हातले मेरो घाउमा थिचेर रगत रोक्ने प्रयाश गर्दै थिइ तर सफल भएको भने थिएन ।

धेरै बेरको केरकारपछि मैले रामसरको नाम लिएँ । तर समाजका कोही पत्याउन तयार भएनन् । कल्पनाले पनि मेरै पक्षमा वकालत गर्दा पनि रामसरको गर्भ हो भनेर पत्याउन कसैले सकेनन् । मेरो केरकारका साथ शारिरीक यातना पनि बढ्दै गयो । कल्पनाको एकल प्रयाशबाट म बच्न सकिन । गाउँका सबैले पालैपालो मलाई भुताल्ने र मुक्का बर्साउन थाले । कतिबेर मेरो होश हरायो थाहा भएन ।

-0-

पाँचपाँच सयका दुई भारु नोट हातमा खेलाउँदा खेलाउँदै कतिखेर निदाएछु पत्तै भएन । बिउँझिदा त निक्कै रात भैसकेको थियो । भुटेका मकै यसै थालमा थिए । भोक पनि लागेकै थियो । शायद भोकले बिउँझे होला ।

भुटेको मकै र एक अम्खरा पानी पिएर झ्याल ढोका बन्द गरेर सुतेँ ।

बिहान बजार जाने मान्छेहरुको हुलको आवाज सुने पछि पो आँखा खुलेछन् । आज त म पनि पो बजार जानु पर्ने त । सम्झनासाथ हतार हतार आँटी मै हात मुख धोएर ढोका अग्ल्याएर बजार जाने हुलमा मिसिन पुगें ।

साढे दुई घण्टाको उकाली ओराली पछि बजार पुगिन्थ्यो । ढोडारी नदी तरेर उकालो लाग्नासाथ कतैबाट आएको सूर्यको तेजिलो प्रकाश मुहारमा पर्‍यो । यसो पिलिक्क देब्रेतिर हेरेको माइती गाउँ स्पष्ट देखियो । त्यतैबाट कसैको घरको जस्तापाताको धुरी टल्केर आएको रहेछ प्रकाश । माइती गाउँ देख्नासाथ सास फुल्यो । पुराना सबै कुराहरु सिनेमाको रिल घुमे झैं दिमागमा घुम्यो । सम्झनलायक वा सम्झन मन नभएका सबै कुराहरु क्रमशः मनमा आए अनि गए पनि । ती कुराहरुलाई दिमागमा खेलाएर आफैंलाई कमजोर बनाउनु भन्दा माथि अरु केही थिएन । माइती गाउँ छाडेको आज पन्ध्र वर्ष भैसक्यो ।

-0-

होश खुल्दा म गाउँको पुछारमा रहेको पुर्ने दर्जीको घरको आँगनमा सुकुलमाथि लडिरहेकी थिएँ । आँखा खुल्दा मेरो शिरानी तिर कल्पना थिइ र गोडामुनि पुर्ने दर्जीका परिवार । म अलमल्ल परेँ । सकी नसकी उठ्न खोज्दा पुर्नेले साथ दिएर उठायो । कल्पनातिर हेरेँ । ऊ आँखाभरी आँशु पारेर मलाई नै टुलुटुलु हेर्दै थिइ तर केही बोलिरहेकी थिइन । पुर्ने दर्जी सानोबेला हामीसँगै पढ्थ्यो तर नयाँ मुखिया आएपछि उसको पढाइ रोकिएको थियो । जे जस्तो भएपनि मेरो बाल्यकालको सखा थियो पुर्ने ।

"गाउँ समाजले नानीलाई हाम्रो पुर्नेको जिम्मा लगायो । हामी निमुखा प्राणी के भन्न सक्थ्यौं र नानी ! यो अमानवको वस्तीमा हामीले बोल्न पाउने हक छैन नानी । लुरुलुरु तपाइँलाई यहाँ लिएर आयौं । यो गरिबीले जे पनि गर्न बाध्य बनाउँदो रहेछ नानी । चारमुरी कोदोको साथमा तपाइँलाई पनि स्वीकार्‍यो यो पुर्नेले ।"

धेरै बेर पछिको मौनतालाई चिर्दै पुर्नेका बा बोले ।

मेरो मनले केही सोच्न सकेको थिएन । मेरा आँखाबाट एकतमास आँशुका धारा बगिरहेका थिए । धेरै बेर मौन नै रहें । पछि एकमनले भन्यो –

"तलाईँ गर्भ बोकाएर अलपत्र पारेर भाग्ने रामसर भन्दा त समाजका अगाडी तलाईँ यस्तो अवस्थामा साथ दिने पुर्ने महान् छ ।"

मनमनै पुर्नेलाई धन्यवाद दिएँ । मन अलिक हलुको भयो । उमेरमा हामी उस्तै थियौं त्यस्तै सोह्र सत्रका ।

हामी सबैजना एक अर्कालाई हेरेर मौन नै बसिरहेका थियौं ।

"जे हुनु भै गयो अब मन दुखाएर केही हुन्न तँ पनि यो अमानविय समाजको शिकार भइस् । जे जस्तो भए पनि हामी नारीले सम्झौता गर्नै पर्छ भगवानको पालादेखि चलेको चलन हो राधा । अब सक्छेस् भने यही पुर्नेलाई लोग्ने मान् नत्र साथी त हुँदै हो माया गरे नि नगरे नि जीवन यसैसँग बिता । समाजको बिरुध्दमा जानसक्ने तँ हाम्रो हैसियत छैन । तँलाइ यस्तो अवस्थामा पुर्‍याउने त्यो रामेको भर्सेलो परोस् ।"

कल्पनाले लामो मौनता भंग गर्दै मनको बह बोली ।

कल्पनाका हरेक शब्दहरुले मेरो मन छियाछिया पार्दैथ्यो ।

"राधानानी नरुनुस् हामी लोग्ने स्वास्नी भएर बस्न पर्छ भन्ने छैन । समाजले देख्ने र नदेख्दे दुई नाता हुन्छन् । हामी समाजलाई अर्कै देखाएर अर्कै नातामा पनि त बस्न सक्छौं । मन त लाग्छ बिद्रोह गरुँ यो समाजको तर हामी साना निमुखा प्राणी आँफै स्वाहा हुन्छम् त्यसैले रिसलाई मनमा नै दबाएर बसेको छु । बाल्यकालदेखिको साथी हुँ यो घर तपाइँको भाग्यमा पर्‍यो । जुन रुपमा बस्न चाहनुहुन्छ मैले त्यही रुपमा तपाइँलाई राख्छु ।"

पुर्नेले आफ्ना मनका सबै कुरा एकै सासमा भन्यो । मलाई पुर्नेको महानतामा गर्व लाग्यो । नपढेको भए पनि उसको सोच उच्च थियो ।

केही सामान्य कुराहरु पछि कल्पनाले पनि मलाई त्यहाँ छाडेर गइ ।

पुर्नेले गाउँको रेकक्रसघरमा गएर केही औषधि लिएर आयो । मेरो घाउ सफा गर्‍यो । मलाई खाना बनाएर खुवायो र आराम गर्न छाडेर आफ्नो काममा गयो ।

विस्तारै दिनहरु बित्दै गए । म पुर्नेको घरबाट बाहिर निस्केकी थिइन । घरभित्रका सबै कामहरु गर्थें । पुर्नेको घरमा उसका बुढा बा, बिहे गर्न बाँकी एउटी बहिनी रुपा थिए । गाउँमै सामान्य काम गरेर पुर्नेले आफ्नो परिवार पालेको थियो । अब यो गरिब परिवारमा मेरो पनि खाने मुख थपिएको थियो । गाउँ सभाले दिएको चारमुरी कोदो आधी बेचेर पुर्नेले घरमा चाहिने सामानहरु जोड्यो ।

म त्यो घर भित्रिएको तीन महिनमा सम्म पनि पुर्ने र मेरो नाताले नाम पाएको थिएन । ऊ मलाई राधानानी भन्थ्यो म उसलाई पुर्ने । उसकी बहिनी रुपा भने मलाई भाउजु नै भन्थी । मलाई कस्तो पनि लाग्दैनथ्यो ।

एक साँझ पुर्ने कामबाट घरमा फर्किसकेको थिएन । मलाई असाध्यै पेट दुखेर आयो । मैले रुपालाई भनें उसले सामान्य नै हो भनेर तातो पानी पिउन दिई । पुर्नेका बाले पनि केही लागूपागु हो कि भन्दै भगवानलाई धूप बालेर पन्साए । तर मेरो पेट दुखाइमा केही कमी आएन । रात अबेला पुर्ने कामबाट फर्क्यो । उसले मेरो अवस्था नाजुक देखेर डोकोमा बोकेर गाउँको पारी रहेको स्वास्थ्य चौकी लिएर गयो ।

करिब एकघण्टाको हिँडाइ पछि हामी स्वास्थ्य चौकी पुग्यौं । त्यहाँ रहेका स्वास्थ्यकर्मीको धेरै प्रयाश पछि पनि मेरो गर्भ जोगिन सकेन । खेर गयो ।

मलाई यो घटनाले शारिरीक रुपमा कमजोर बनयो नै तर मानसिक रुपमा भने खासै आघात पुर्‍याएन । मेरो मनमा सन्तानको चाह थिएन थियो त केबल रामसर प्रति असिम घृणा ।

गर्भ खेर गएको एक महिनापछि म सामान्य भएँ । अब बिस्तारै पुर्नेको घरबाहिरको काम पनि गर्न थालेँ । टोल समाजमा पनि विस्तारै घुलमील हुन थालेँ । मलाई सबैजना राधानानी भन्थे । विस्तारै जीवन सामान्यीकरण हुँदै थियो ।

-0-

बजार पुगेपछी सबैजानाले आफ्नो इच्छा अनुसार खाजा खाए । अनि आफूलाई चाहिने सामान किन्न तितरबितर हुने अनि साँझ फर्कनका लागि पीपाल चौतारीमा भेट्ने भन्ने सल्लाह गरेर छुट्टियौं ।

साँझ आफ्नो सामानको खरिदारी पछि सबैजना पीपलचौतारीमा जम्मा भएर गाउँतिर लाग्यौं । घर पुग्दा झमक्क साँझ परिसकेको थियो । बजार गएर आएकाले मलाई निक्कै थकाइ लागेको थियो । बजारमै किनेको केही खानेकुरा खाएर मैले त्यो रात कटाएँ ।

बिहान झिसमिसेमै कसैले दैलो ढक्ढकायो । अल्छि मान्दै उठेर तल झरेर दैलो खोलें । हर्केका बाउ छोरा रहेछन् ।

"भाउजु हामी काममा फर्कन लागेका पुर्नेलाई भेट हुन्छ होला केही समाचार छन् त तिम्रा ?" हर्केका बाउले सोधे ।

"के भनम् र खोई । एकपल्छ घर आए हुन्थ्यो भन्देउ न भेटेमा  है ।" मैले औपचारिकताका लागि मात्र भनेको थिएँ । उनीहरु हरेक पल्ट घर आउँदा मलाई त्यसरी नै सोधेर जान्थे तर पुर्नेलाई भन्थे वा भन्दैनथे मलाई आजसम्म थाहा छैन । उनीहरु बिदा भए म आफ्नो दैनिकी काममा लागें ।

-0-

करिब एक वर्षसम्म पुर्ने र मेरो सम्बन्ध बेनामी नै रह्यो ।

एकदिन बारीमा काम गर्दै थियौं हामी ।

"पुर्ने, मलाई पत्नीका रुपमा स्वीकार्न तिमीलाई के कठिनाई छ?"

"घर बाहिर सबैले लोग्ने स्वास्नी मानेकै छन् त राधानानी ।"

"घर बाहिर मात्र हैन म घर भित्र पनि तिम्रो पत्नि बन्न चाहन्छु अब ।"

"सँगै सुत्नु वा सिउँदो भर्नु मात्र पत्नि हुनु हो भने त्यो त म गरुँला तर अरु सुख म दिन सक्दिन राधानानी ।"

"मलाई सुख केही चाहिन्न पुर्ने । खाली तिम्री हुने मन छ अब उप्रान्त ।"

उसले केही भनेन जवाफमा मुसुक्क हाँस्यो मात्र ।

दशैंको टीकाको दिन पुर्नेले मलाई सिन्दुर पोते दियो । अब म घर बाहिर मात्र नभै घर भित्र पनि उसकी आधिकारिक पत्नि भएँकी थिएँ । मलाई यसैमा खुशी थियो ।

समय वित्दै गयो । एकदिन रुपाले पनि आफुले पल्लो गाउँको धनेलाई मन पराउने र उसै सँग गएँ भनेर कसैहात खबर पठाइ । पुर्नेका बाउ खुशी भए यो गरिबीमा छोरीको बिहे टर्‍यो भनेर ।

हाम्रो बिहे भएको चार वर्षसम्म पनि म आमा बन्न सकेकी थिइन । मैना रोकिए जस्तो हुन्थो तर अर्को महिना फेरी परसर्थें । केही गरेर पनि हामी बाबुआमा बन्न सकेका थिएनौं । तर पनि पुर्नेको मायामा कुनै कमी आएको थिएन । यस बीचमा पुर्नेका बा बिते ।

सामान्य पितृकार्य सकेपछी एक दिन पुर्नेले यहाँ गाउँमा भएको सबै जग्गा जमिन बेचेर अर्को गाउँमा बसाई जाने भन्यो । मलाई केही आपत्ति थिएन । हामीले सबै जग्गा जमिन मुखियाले तोकेकै दरमा उसैलाई जिम्मा लगाएर फागुनतिर अर्को गाउँ तिर लाग्यौं ।

नयाँ ठाउँमा धेरै जग्गा जमिन किन्न सकिएन । एउटा सामान्य सानो घर र त्यही घर वरीपरी सानो टुक्रा जग्गा मात्र आयो । पुरानो गाउँमा आफुले पाखुरी बजार्न सके वर्षभरी जेनतेन एकछाक खान पुग्ने जेथा त थियो तर बाउ बितेपछि पुर्नेलाई पटक्कै मन लागेन ।

नयाँ गाउँमा बिस्तारै छिमेकीहरुसँग हिमचिम हुन थाल्यो । त्यताका प्रत्येक घरबाट एक/एकजना मात्र भएपनि भारत तिर कमाई गर्न जाने चलन रहेछ । हाम्रो त बाध्यता नै थियो । गाउँमा गरेको बनिबुतोले खान पुग्दैनथ्यो । आफ्नो जग्गा जमिन पनि पर्याप्त थिएन ।

अर्को महिना हर्केका बाउसँग पुर्ने पनि कमाई गर्न भारत जानेभयो मलाई एक्लै छाडेर ।

भारत गएको चार महिना पछि पुर्ने फर्केर आयो । मुहार अलिक उदास देखिन्थ्यो । मैले धेरै पल्ट सोधेँ तर उसले भन्न चाहेन । मलाई पनि मैले केही गल्ती गरें किन भन्ने नलागेको होइन तर मैले मेसो पाउन सकिन ।

कोठा सफा गर्दैथें । पुर्नेको झोला पनि धुनुपर्‍यो भनेर निकालें । झोलामा केही छ कि भनेर हेर्दा कुनै अस्पतालको नाम लेखिएको काजग थियो । पुर्नेको नाम र अस्पतालको नाम त मैले बुझें तर के रोगको उपचार वा रिपोर्ट हो भन्ने मैले थाहा पाईन । पुर्नेलाई सोधें तर धेरै लामो प्रयाशपछि मात्र उसले भन्यो – "राधानानी म बाबु बन्न सक्छु ।"

मैले कुरा बुँझे अहिलेसम्म सन्तान नभएको मेरो कारणले रहेछ । उसले भारतमा आफुलाई जाँच गराएछ । अहिले चाँहि मलाई मेरो खेर गएको गर्भ प्रति पछुतो भयो तर जति पछुताए पनि त्यो सुध्रिनेवाला थिएन । कम्तिमा त्यही भएपनि त सन्तान त हुन्थो भन्ने कुराले मनमा पिरोलिरह्यो ।

उता भारतमा चेकजाँच गराएपछि पुर्ने पनि म सँग टाढा हुन थालेको थियो । बिदामा घर आउँदा पनि एकदुई दिनमात्र बस्थो र फर्किहाल्थ्यो ।

अब त हुँदा हुँदा सातबर्ष देखि ऊ मसँग थिएन । थियो त खाली उसको सम्झना अनि उसले तीन तीन महिनामा पठाउने गरेको पैसा ।

पुर्नेले दशैंमा आउँछु भनेर खबर पठाएकोले म अरु दशैंजस्तै यो दशैंमा पनि बाटो हेरेर बसेकी थिएँ ।

फुलपातीको साँझ कसैले ढोका ढकढकायो । मलाई एक मनमा पनि लागेको थिएन कि ढोकामा पुर्नेहोला भन्ने तर ढोका खोल्दा पुर्ने नै थियो । यसपाली ऊ मात्र थिएन उसका साथ एक तीनचार वर्षे बालख र एउटी काली आइमाई पनि थिइ । मेरो होश उड्यो मलाई ऊ पुर्नेकी अर्की स्वास्नी र बच्चा हो भनेर ठम्याउन एक सेकेण्ड पनि समय लागेन ।

के के सोचेर ढोकामा नै उभिइरहेकी थिएँ उनीहरु मलाई वास्ता नै नगरी कतिखेर भित्र पुगिसकेछन् पत्तै पाइन मैले ।

"हेर्नुस राधानानी मैले आफ्नो बंश बढाउन यो गर्नै पर्ने थियो । तपाइँबाट सन्तान नहुने नै भयो । मलाई माफ गर्नुहोला ।"

"ठीक छ पुर्ने यसमा मेरो केही गुनासो छैन । तर कती काली केटी यो अर्को राम्री भेटेनौ र ?" मैले ब्यंग गर्दै भने ।

पुर्नेले केही जवाफ गरेन खाली फिस्स हाँस्यो मात्र ।

राती आमाछोरालाई अर्को कोठामा छाडेर पुर्ने मेरो कोठमा आयो । केही नबोली खाटको डीलमा टुसुक्क बस्यो ।

"यिनीहरु नेपाली बोल्न जान्दैनन् राधानानी हिन्दुस्ताने भाषा मात्र बोल्छन् ।"

"हो र अनि कसरी माया बस्यो त नबोली नबोली ?"

"मायाको बोली नहुँदो रहेछ राधानानी ।"

मलाई कता कता आँखाको भावले रामसर सँग कक्षामा गरेको कुराहरु याद आयो र मन गह्रुँगो भयो तर मुहारमा आउने भावलाई मैले पहिले नै रोकेँ ।

"मैले अब उताको काम सबै छाडेर आएको हो । उता कमाएको पैसा सबै लिएर आएको छु । अब यता नै मिलेर केही गर्नुपर्छ ।" आफूसँग भएको कालो झोलाभरीको भारतिय पैसा देखाउँदै पुर्नेले मेरो मुहारमा हेर्‍यो ।

"पाँचलाख भारु छ राधारानी । यता केही गर्नु भनेर त्यही कालीका बाउले देका हुन् । उता यसलाई दहेज भन्दोरेछ । लिन्न भन्दा पनि मेरो छोरीको भविष्यको लागि भनेर दिएका बुढाले ।"

"यत्ति धेरै पैसाकालागि पो त्यो कालीलाई ल्याएको तिमीले ?" व्यंगात्मक पारामा मैले भनें ।

पुर्नेले केही जवाफ दिएन । त्यो रात ऊ मसँगै सुत्यो ।

हामीले केही जमिन जोड्यौं । गाउँमा सानो किराना पसल पनि राख्यौं । मलाई सानै देखि बाख्राहरु पाल्न मन पर्थ्यो । पुर्नेले मेरा लागि भनेर विकासे जातका दुई माउ पाठा बाख्रा पनि किनिदियो । म खुशी थिएँ ।

यसरी हाम्रो परिवारमा नसोचेको खुशी आयो । अब हामी सबैजना सँगै थियौं ।

केही समय पछि मलाई मेरो मैना रोकिएको थाहा भो । मैले खुशी पुर्नेलाई सुनाएँ । ऊ पनि खुशी भयो । बेकारमा अर्को बिहे गरेछु भनेर पछुतायो तर मैले उसकी कान्छीकै कारण हामी सुखी भएको बताएपछि मख्ख परेकोथ्यो पुर्ने ।  

म घरको काम गर्थें । पुर्ने र उसकी कान्छी खेतबारी र पसलको काम गर्थे मिलिजुली । केटो पनि स्कुल जान थालेको थियो । रमाइलो पारामा नेपाली बोल्न सिक्दैथे आमा छोरा । हामी कहिले काँही उनीहरुले नेपाली बोलेको सुनेर हाँस्थ्यौं पनि ।

एकदिन बाख्राका लागि घाँस लिन म नजिकको जंगलमा गएकी थिएँ । भुइँघाँस त्यति मन पराएर नखाने हुनाले मैले रुखको स्याउला झार्ने बिचार गरेँ र नजिकैको खनायोको रुखमा चढें कम्मरमा खुर्पा भिरेर । दुई हाँगा माथि पुगेपछी रिँगटा लागेजस्तो भयो । आँखामा अँध्यारो छायो सम्हालिएर तल ओर्लन खोज्दा खोज्दै हाँगा भाँचिएर म तल खसें त्यसपछि मलाई केही थाहा छैन ।